Microsoft Word - Module III. LIDERANSA.docx

Similar documents
4/17/2019 Titlu Rezultadu Survey konaba Umakain Konsumu Manutolun no Na'an Manu 1/1

v Prezentasaun Sumario a. Introdusaun b. Projeto no Apoio c. Begraun informasaun no fahe informasaun d. Konkluzaun

CBA FAQs_TETUM

ViolasaunAmbientalDec2018pptx

ETAN for UNTL

Proteje Ita no Itania bebé. Teste raan iha Ita-nia vizita prenatál primeiru Tetum (Protecting you and your baby)

LIA ULUK

Microsoft Word - PN 08 - National Security Policy-Making and Gender _Tetum_.d

Traditional justice workshop report _tetun_

Final Relatoriu Peskiza LH iha Suai

Lei Tributaria fo vantajem barak liu ba kompania no emprezariu: Bainhira los mak fos bele baratu

TransVieira

La o Hamutuk Institutu Timor-Leste ba Monitor no Analiza Dezenvolvimentu Rua Martires da Patria, Bebora, Dili, Timor-Leste Tel: no

World Bank Document

Microsoft Word - EWER Alert - Naktuka - Tetun - Jul 10.doc

La'o Hamutuk aprezentasaun ba ADN 18-Jul-2013 Papél Sosiedade Sivíl hodi tau matan ba Investimentu Estadu Aprezentasaun husi La o Hamutuk ba Retratu A

LHOxfamOJE3May2019te

TLDPMEconomia24Jul2014te

Microsoft Word - SP Rede ba Rai Version for Members - reduced.docx

Lansamentu ba Timor-Leste nia Dokumentu Politika kona ba Fronteiras Maritimas.TETUN_FINAL

Relatóriu Final_EA_LH2018 1

VALORIZA AGRIKULTOR SIRA NIA LIAN NO SIRA NIA MATENEK!

Microsoft Word - ARKTL Constitution_Tetun.doc

FIXA INFORMASAUN 2016 BA PÚBLIKU Timor-Leste la husu liu husi nia direitu tuir Lei Internasional. SAIDA MAK FRONTEIRAS MARÍTIMAS? Nasaun sira ne ebé t

Sistema Atensaun no Responde Sedu (AtReS) ALERTA Preokupasaun Komunidade Naktuka liga ho Lia nain ne ebé Ema Deskuñesidu Oho Mate iha Fronteira Sub-di

Ami-nia Dalan Mak Ba-oin; Sai Forte Hamutuk Hakbi it Sobrevivente Feto-sira husi Violénsia iha Timor-Leste Liu-husi Peskiza Asaun Partisipativu (PAP)

QUARTERLY REPORT

Introdusaun Prémiu Nutrisaun Prezidente Prémiu Nutrisaun Lideransa Nasionál 2015 Atu fó rekoñesimentu, motivasaun no inspirasaun ba serbisu no lideran

ReJistrasaun Rai iha Timor-Leste REJISTRASAUN RAI iha Timor-Leste Análiza ba impaktu husi Sistema Nacionál de Cadastro (SNC) 120

Persepsaun husi Inan-Feton sira kona-ba Planeamentu Familiar Iha Distritu Viqueque & Dili (Timor-Leste) RELATÓRIU FINAL 1

Foti Liman Hodi Desidi & Dezenvolve Ministério da Administração Estatal Rua Jacinto Cândido Dili, Timor-Leste Phone:

BriefingBankadaDez2018te

Irlanda Norte ezamemédiku ba susun Ajuda ita atu deside

Submisaun Luta Hamutuk ba OGE 2011 ba Komisaun C

16 Projetu edukativu Pastorál Juveníl Inspetoria nian Filhas de Maria Ausiliadora Inspetoria S. Maria D. Mazzarello TIN Timor - Indonézia

DebateRai2Julhu2012

Fronteiras Marítimas iha Tasi Timor Kay Rala Xanana Gusmão Xefe Negosiador ba Delimitasaun Definitiva Fronteiras Marítimas no Reprezentante Espesial G

!! ```` HAKOTU EPIDEMIA TABAKU STRATEGIA IDA BA KONTROLA TABAKU PLANU AKSAUN ALIANSA NASIONAL ANTI TABAKU (ANAT) 19 NOVEMBRO 2015! 1

INSTITÚTO DO PETRÓLEO E GEOLÓGIA INSTITUTO PÚBLIKU (IPG-IP) ANÁLISE PERIGOSIDADE TSUNAMI IHA TIMOR LESTE UTILIZAUN DADOS DETERMINISTIK FELIX JANUARIO

InflRD7te.pdf

Microsoft Word - DISKURSU PPN 13 JUNHO 2018.docx

Reprezentasaun arte fatuk iha kostume kulturál ema Fataluku iha Tutuala, Lautem Kim Dunphy 3, Ildefonso da Silva, Nelinha Pereira, Thomas Lopes & Holl

Microsoft Word - judecsetesarailos_t

Alkatiri4Feb2013en

Orsamentu Jerál Estadu ba tinan 2016_

Land_Law_tetum_Version_3_change[1]

Rezumu Politika_Cover_Tetun_Belun

REVISTA SITUASAUN NOVEMBRU - DEZEMBRU 2014 ASUNTU NE EBÉ PRESIZA TAU ATENSAUN Insidente liga ba joven no arte marsiais sai númeru a as no sai preokupa

Komprende Violénsia Kontra Feto no Labarik iha Timor-Leste: Konkluzaun sira husi Programa Nabilan nia Estudu Baze Sumáriu Relatóriu Australian Embassy

PROSESU PAGAMENTU BA IDOZUS NO NIA POTENSIALIDADE BA KONFLITU Relatóriu Polítik

Tema Liturjia domingu ikus Kuarezma nian konvida ita atu kontempla Maromak ne ebé, tan domin, tuun mai hasoru ita, fahe ita-nia umanidade, halo An sai

Microsoft Word - wjureport125_t

JUDICIAL SYSTEM MONITORING PROGRAMME

República Democrática de Timor-Leste

Microsoft Word - Trimester Nasional - TETUM _ Final_ 14 Aug 2013

11 Efeitu adaptasaun hare variedade lokál mean ba klima no ambiente Abstratu Tobias Moniz Vicente, 14 Robert Williams Seeds of Life, 15Myrtille Lacost

Fabrika Semente iha Caisido Distritu Baucau: Oportunidade no Ameasa? Mahein Nia Lian Nú. 79, 09 Juñu 2014 Relatoriu Fundasaun Mahein Nia Lian ne e sup

AtReS - Revista Situasaun - Marsu Tetun Final

Sobrevive Iha Impunidade Istória Feto sira ne ebé la hetan nafatin Justisa

Taka lakuna jerasaun iha Timor-Leste: Oinsá mak programa kriativu bele kontribui 5 Amy Stevenson, Kim Dunphy, Cesario de Lourdes & Ildefonso da Silva

Projetu Ai-han Di ak ba Saúde Di ak liu Aileu, Baucau, Bobonaro no Covalima Sumáriu Baseline, Outubru 2018 World Vision-nia funsionariu no PSF iha Ail

Konta Jeral Estadu 2011

Microsoft Word - jujunepozisaunjsmp_t

7 Teste adaptasaun koto nani iha Timor-Leste Abstratu 1Armindo Moises, Luis Pereira, Antonio do Rego, Abril de Fátima, Amandio da Costa Ximenes, Tobia

REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE Lei No. 9/ Jullu Lei Suku 1 Suku sira iha funsaun determinante iha prezervasaun husi ita nia identidade kul

13 Testu adaptivu aihoris Trigu no Barley iha Timor-Leste periodu Abstratu Apolinario Ximenes 16 Luis Pereira, 17 Brian Monaghan 2,,Robert W

Secretariado Devisão Relações Publicas, Audiovisual e Documentação Agenda N 0 160/II Reuniaun Plenária Extraordinaria Kinta-feira, 15 de Janeiro de 20

República Democrática de Timor Leste Ministério da Agricultura e Pescas Sistema Fini Nasionál ba Variedade Ne ebé Lansa Fornese familia agrikultór Tim

Microsoft Word - RevSit Marsu 2014_Final_Tetun.doc

Relatoriu Observasaun Eleisaun Prezidente 20 Marsu 2017 Final

Graphic2

Mar-Abr 1

IPG descobre kauza husi Rai Halai iha Auto-Estrada Covalima, Estrada diresaun Dili-Ainaro, no Dili-Loes Autores: Jose Soares Nano (Especialista iha Es

Jun-Agos 1

Akompañamentu joven Laura Vicuña nian Out-Dez 1

Tema Liturjia domingu da-22 propoin mai ita reflesaun kona-ba Ukun-fuan. Maromak hakarak ema nia realizasaun no moris nakonu no, iha sentidu ida-ne e

REVIZAUN ESTRATÉJIKU TIMOR-LESTE PROGRESU NO SUSESU ATU ALKANSA OBJETIVU DEZENVOLVIMENTU SUSTENTÁVEL 2 Tau matan ba ita-nia futuru Centre of Studies f

Deklarasaun Politika CNRT

Justisa ba Timor-Leste Nafatin Obrigasaun Internasional

OJE 2014 no ligasaun ba Ekonomia TL

9 Subsidiu ba idozu: Hare e fali politika cash transfer 1 nao- kondisional iha Timor-Leste Antisidente Peskiza Therese Nguyen Thi Phuong Tam Nudar est

Nota_Explikasaun_Alterasaun_Lei_Rai

LHSubPNOJE2018te

REVISTA SITUASAUN FEVREIRU-MARSU 2019 Sistema Atensaun no Responde Sedu (AtReS) estabelese ona iha tinan 10 liu ba, hala o servisu monitorizasaun insi

Estratejia Parseria País: Timor-Leste, tinan : AVALIASAUN SETÓR (SUMÁRIU): FINANSAS

LA IHA JOVEN IDA MAKA HELA IHA KOTUK IHA TIMOR-LESTE ANALIZE SITUASAUN # 1 JOVEN FETO AGRIKULTÓR SIRA

JUDICIAL SYSTEM MONITORING PROGRAMME PROGRAMA MONITORIZASAUN BA SISTEMA JUDISIÁRIU SUBMISAUN PENSAUN MENSÁL VITALÍSIA: Projetu Lei Nú. 5/III no Projet

12 Produsaun bee moos husi bee fo er uza métodu filtrasaun Intrudusaun Autor: Felipe Xavier, L.Ed Mentor: Berta Tilman, BA Bee nu udar substánsia kími

1 Prevalensia infestasaun trichuris suis ba fahi iha suku Lahane Oriental, posto administrativu nain feto, munisipiu Dili Rezumu Paulina Martins da Cr

PRELIMINARY STATEMENT TETUM

GIA ESPIRITUÁL IHA DALAN KSOLOK NO GLÓRIA NIAN Jan-Mar 1

Remembering the past Final Tetum

JUDICIAL SYSTEM MONITORING PROGRAMME PROGRAMA MONITORIZASAUN BA SISTEMA JUDISIÁRIU Sumáriu Kazu Tribunál Distritál Suai Juñu 2019 Afirmasaun: Sumáriu

ALOLA ANNUAL REPORT 2018 TETUM Final FOR pRINTING eDITING VERS.cdr

««free ««gratis ««free ««gratis ««free ««gratis ««Buletin La o Hamutuk Vol. 19, No. 1 Maiu 2018 Parabens ba Povu Timor-Leste no Membru Parlamentu no G

Microsoft Word - TL Econ & Social Brief Final-tetum-jg.doc

Microsoft Word - MAHEIN_33_OK.doc

Tema Liturjia domingu daruak Adventu nian hato o apelu ida atu hasoru malu hikas ho Maromak, ba konversaun. Husi nia parte, Maromak nafatin prontu atu

Set-Dez 1

FretilinOGE19-21Dez2018te

Transcription:

MODUL III JLIDERANSA Belun Rua No. 5 de Farol PO. Box 472 Telefone: +670 3310 353 www.belun.tl 1

Lideransa iha Organizasaun... 3 A. Jeitu no lalaok lideransa... 4 B. Komunikasaun... 5 C. Transparensia... 7 D. Metodu Fotin Desizaun... 8 2

Lideransa iha Organizasaun 1 Saida mak Lideransa? Ema ka grupo ne ebe determina dirasaun organizasaun no influensa ema hodi tuir dirasaun ne e. (Nota: Iha definisaun no teorias oioin ba lideransa no tuir referensia ne e, Belun aplika definisaun ne e ba lideransa). Tanba sa presiza lideransa iha organizasaun? Importante desenvolve lideransa diak iha organizasaun nia laran hodi sai mata dalan ba membru no ajuda organizasaun realiza ninia visaun no mandatu. Oinsa sai Lider? Iha metode oioin ne ebe bele usa hodi desenvolve lideransa no depende organizasaun nia nesesidade no kontestu. Tuir Belun nia esperensia no perspektiva, prosesu sai lideransa presiza tempu, esperiensia no esforsu ema ida-idak nian atu desenvolve aan nudar lider. Treinu no workshop bele ajuda ema komprende liu tan kona ba saida mak lideransa diak, maibe presija halo praktiku no aplika teoria hodi sai lideransa efektivu no diak. Ba seksaun ne e, Belun sei inklui materia kona ba kbi it no jeitu spesifiku ne ebe importante desenvolve hodi sai lider diak ba organizasaun hodi hetan resultadu tuir mai: Partisipante atu hetan kbi it hodi: Muda valores lideransa (tuir teoria no kontestu) ba asaun lideransa Estabelese ambiente, respeitu ba malu nomos nakloke Kria rekonhesemento no fiar entre staff sira nomos komunidade Halo desizaun ne ebe hare ba buat ne ebe los, no la hanoin kona ba benefisio pesoal. Hodi realiza objetivu iha leten, sesaun ne e fahe ba parte tuir mai: A. Jeitu no lalaok lideransa B. Komunikasaun lideransa nian C. Transparensia D. Termos Importante 3

A. Jeitu no lalaok lideransa Lalaok Importante: Integridade o Sai ezemplu ba ema seluk o Fiar mosu bainhira valores no acsaun tuir malu (la iha kontradisaun) o Lideransa nia liafuan hanesan buat ne ebe lideransa halo Sai Parceiru Diak (Servisu Hamutuk) o Lideransa ne ebe efectivu depende ba relasaun ne ebe iha ho ekipa o Lider fahe nia mehi hodi ema hotu-hotu bele comprende malu o Facil liu hakat ba oin bainhira hakat hamutuk Fo rekonhesemento ba ema nia servisu o Hatudu reconhesementu mak dalan ne ebe diak hodi ema bele hatene sira nia servisu iha valor o Ema hotu-hotu iha poder atu reconhece buat ne ebe diak ho ema seluk o Bainhira hakat ba oin, presiza halo refleksaun kona ba buat ne ebe halo tiha ona (no fo tempu naton ba descansa mos) Halibur ideas hamutuk bainhira halo aksaun o Fo oportunidade ba ema atu hamosu sira nia ideas (hanoin) rasik. o Lideransa mak prosesu ida acumula ema hotu-hotu hodi hakat ba oin. Buat ne ebe importante liu hotu mak lider bele hetan respeitu no fiar husi ninia ekipa. Hodi komprende aksaun importante ba lider atu kaer no reforca iha organizasaun nia laran hodi servisu bele la o diak mak hanesan: Cria Cultura Servisu ne ebe Diak Harii ambiente servisu ne ebe bele motiva no haforsa ekipa ka ema Konsidera no dezenvolve ema nia performasaun basea ba buat ne ebe sira hila laos husi intervensaun ema seluk Selebra nomos aprecia susesu 4

Halo Komunikasaun hodi Influensa ema seluk Desenvolve teknik hodi fo influensa ne ebe efectivu liu Hetan suporta ba lideransa nia ideas no planu Rona ema nia hanoin hodi komprende diak liu tan Kolabora hodi determina strategia final Halo Ekipa Ne ebe Metin Manage ekipa, reforca ema nia kbiit (forca) Dezenvolve ekipa ne ebe bele perfoma ho diak liu Halo desizaun baseia ba hanoin strategiku ho reconhesementu ba valores organizasaun Aplika polítika ruma hodi halo desizaun ne ebe efectivu Usa criteria ne ebe relevante ba organizasaun nia objetivu bainhira halo desizaun. Hanoin Kreativu Halakon hanoin ne ebe bele afeita creatividade Usa teknik ne ebe creativu hodi hetan solusaun foun Aplika hanoin hodi resolve problema iha servisu Harii Sistema Komunikasaun Nakloke Rona ema nomos fo couragem ba sira atu fahe sira nia esperensia no ideas Foka ba buat ne ebe importante bainhira ema koalia Apresenta ita nia an ho confiansa Koalia lolos no directamente, maibe labele domina liu B. Komunikasaun Hodi desenvolve Komunikasaun diak nudar lideransa, importante reforsa kbi;it iha parte rua: Komunikasaun husi ema-ida no Komunikasaun ba-mai (entre ema). Parte rua ne e bele aplika iha komunikasaun internal (organizasaun nia laran) no external (ho ema no grupo seluk). Komunikasaun husi ema ida: Importante hodi fahe informasaun ba ema seluk Presija iha servisu loron loron nian Bele usa hodi hato o buat ne ebe liga ho organizasaun ka programa 5

Komunikasaun ba-mai: Importante hodi fahe informasaun no halo diskusaun ho ema seluk Importante mos hodi halo servisu efektivu liu, hatene ema nia komprensaun kona ba isu, aumenta ema nia interese no hetan ajuda husi ema seluk Presija aplika iha encontru, treinu, sorumutu, no buat ne ebe liga ho programa, sst. Hodi reforsa oinsa halo Komunikasaun efektivu ba malu iha organizasaun nia laran no mos ba Komunikasaun extenal. Hahalok ne ebe prevene Komunikasaun diak: Husi ema ne ebe hato o informasaun: Koalia lalais Informasaun ka ideias nee la os nivel partisipantes Informasaun hato o deit (la rona husi ema ne ebe simu) Fo informasaun nebe barak iha periode ho tempo nebe badak La tuir jeitu rona diak (refere ba secsaun Transformasaun Konflitu) Diferensia iha lingua Hanoin moe Espektativa la hanesan Laiha relasaun diak entre haruka ho simu Bruto ka koalia kasar Usa liafuan nebe susar atu comprende La iha follow-up ba informasaun ne ebe hato o Ema ne ebe simu informasaun Laiha Interese La rona Kapasidade fisiku nebe fraku Ambiente Barulho Fatin nebe la apropriadu ba halo Komunikasaun (eg: dalan klaran, fatin la seguru) Fatin tur limitado (halo linha ka ema la bele haree malu diak) 6

C. Transparensia Importante organizasaun desenvolve ambiente no lalaok transparensia iha organizasaun nia laran no mos ho ema seluk (komunidade, parceirus, governu, doadores, sst) hodi bele sai sustentavel no hetan ema nia fiar. Organizasaun presiza transparensia iha parte hat: 1. Planu (saida mak atu/hakarak halo) - Oinsa (prosesu nebe usa) prepara planu -Se mak prepara planu - Involve feto bainhira halo plano ka lae - Informsaun seluk ne ebe relevante 2. Resultadu (saida mak realize/ hetan) - Hetan husi actividade - Saida mak estuda/ aprende - Recomendasaun atu halo programa diak liu ba futuru 3. Fundus (osan no rekursus ne ebe simu) -Doadores no organizasaun seluk ne ebe servisu hamutuk (sira nia naran) - Fundus hira hetan ona husi doadores no org seluk - Fundus programa nian - Fundus administrasaun no suporta nian - Sasan no ekipamentu saida mak bele sosa husi fundus nebe iha ona - Doadores no organizasaun seluk hira mak hakarak fo ajuda ba oin - Fundus hira mak hakarak fo ajuda ba oin 4. Gastu (Osan no rerkursus ne ebe gastu) - Gastus tuir doadores no rekursus husi fatin seluk - liu hato o relatoriu narativo hamutuk ho reletoriu gastus - Usa desenvolvemento organizasaun nia fundus (Use of OD fund) - Sasan no ekipamentu saida mak sosa ona husi fundus ne ebe iha - ONG nia aset total 7

D. Metodu Foti Desizaun Iha metodu hirak ne ebé presija lideransa sira uza hodi foti desizaun bá organizasaun ka bá nia staff sira hodi bele hatan objetivu organizasaun mak hanesan: 1. Desizaun Dictactor- Desizaun dictactor ne e katak desizaun mai hosi director ka supervisor iha organizasaun laran. 2. Desizaun Kompromi- Desizaun ne ebé hetan negosiasaun antes foti desizaun lolos. 3. Desizaun Konsensus- desizaun ne ebé ho consensus mai hosi ema hotu nia hanoin no hetan ema seluk konkorda bá opsaun ne ebé hato o. 4. Desizaun Vota desizaun ne ebé hetan vota hosi ema hotu no vota ne ebé maioria mak hanesan desizaun ne ebé diak no final 8