Opgaven / minitoets / (uitwerk)bijlage

Similar documents
Spiritu Santu, nos Yudador

Bo Beibel

Bèl a bati

Bèl a bati

Bèl a bati

Presentación de PowerPoint

Bèl a bati

Presentación de PowerPoint

Bèl a bati

Bèl a bati

rapport

Bèl a bati

17 23 yanüari Studia lès di e siman aki pa prepará pa Sabat, 23 yanüari KONFLIKTO I KRISIS: E HUESNAN Lesa: Huesnan 4; Huesnan 6; Huesnan 14; Hebreona

Sabbatskol les 8 kuartaal 4, 2017

Un krench i Birgen EDISHON 4 YAN 2018 Entrevista ku Ida Silvanie PÁGINA 2 Galeria di Potrèt NOS A HABRI UN AÑA NOBO, AÑA 2018, KU YEN DI DESEO I META

Bèl a bati

Esaki ta un avanse di e buki Awa, Habon ku Past i Djente. E buki aki ta optenibel na Mensing s Caminada òf serka e outor. Preis: Fl 50,- lione

Unabes salbá, semper salbá!

our nature, our future …

Boletin Informativo K A R N A V A L Kontenido Biba nos Kultura 1 Bienestar di mucha 2 Norma i Balor 3 Seguridat i Órden Públiko Importansia di

Kiko ta literatura? Literatura ta un forma artístiko pa skibi pensamentu i sintimentu. 2

our nature, our future …

5 11 yüni Studia lès di e siman aki pa prepará pa Sabat, 11 yüni SUSESONAN DEN FIN DI TEMPU Lesa: Eksodo 19:5, 6; Mateo 23; Juan 12:20-26; Mateo 24; J

PARLAMENTO DI KO RS OU Parliament of Cura<;ao Parlamento de Curazao Staten van Cura<;ao STATEN VAN CURA~AO 0ntv.:MAR Na: Presidente di Parlament

Nota informativo Vidanova, E nota informativo di bo Fondo di Penshun Vidanova. Awor si Rafaël Pichardo ta dispedí di Vidanova Intrevista ku Ra

10 16 yanüari Studia lès di e siman aki pa prepará pa Sabat, 16 yanüari REBELDIA MUNDIAL I E PATRIARKANAN Lesa: Genesis 4:1-15; Genesis 3:9, 10; Genes

Bèl a bati

Sabbatskol les 3 kuartaal 2, 2019

Bèl a bati

Resúmen di e informe di Ombudsman Nashonal di 2016

MANEHO DI DONASHON DI FUNDASHON WEGA DI NUMBER BONAIRE (FWNB) 1. Definishonnan General Fundashon Wega di number Bonaire tin komo meta prinsipal atkisi

Presentación de PowerPoint

Rapòrt Un investigashon riba e manera di aktua di Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst Fecha: 6 di sèptèmber 2016 Rapòrt number: 2016/082

Korporashon pa Desaroyo di Kòrsou Schottegatweg Oost 36 Curacao Phone: Resúmen di Plan di Negoshi

Bèl a bati

Sabbatskol les 7 kuartaal 4, 2018

Sabbatskol les 10 kuartaal 2, 2017

Sabbatskol les 5 kuartaal 1, 2017

Serena s Art Factory Klas: 3TK3 Nomber: Rebecca Fresco, Giney-shaley Offerman Vaak: CAV Dosent: juff Floridas Fecha: 30 Maart 2018 Skol: St. Jozef VSB

PARLAMENTO DI KO RS O U Parliament of Curac;:ao Parlamento de Curazao Staten van Curac;:ao Na: Presidente di Parlarnento di Korsou Sr. W. Millerson Wi

19 25 yüni Studia lès di e siman aki pa prepará pa Sabat, 25 yüni KRUSIFIKA I RESUSITA Lesa: Mateo 27:11-26; Juan 3:19; Isaias 59:2; Mateo 27:45, 46,

Tratamentu di Keho Ofisina di Kuido Bonèiru, Sint Eustatius i Saba Fecha: 5 di desèmber 2017 Number di rapòrt: 2017/135

Sabbatskol les 9 kuartaal 1, 2018

Sabbatskol les 12 kuartaal 1, 2018

Sinku aña Hulanda Karibense Konsekuensianan pa e poblashon Resúmen periodístiko

Les 1 testament Bieu pag 5-13

pnp-programa-di-akshon.indd

Brochure NAT 2018 Pap examens sept okt 2018 juni 2018

29 mei 4 yüni Studia lès di e siman aki pa prepará pa Sabat,4 yüni HESUS NA JERUSALEM Lesa: Zakarias 9:9; Mateo 21:1-46; Romanonan 4:13-16; Revelashon

Bo Beibel

Microsoft Word Papiamentu Programma ERA NOBO Pap

PARLAMENTO DI KORSOU Parliament of Curac;ao Parlamento de Curazao Staten van Curac;ao Na Presidente di Parlamento Sr. W. Millerson Wilhelminaplein # 4

Bo Beibel

Buki di lès klas 1 i 2 Enseñansa sekundario pa e eksposishon: George Maduro, héroe di movementu di resistensia di Kòrsou.

- Gradisí Señor pa Su grasia - Na promé lugá nos ker a gradisí Señor Dios pa Su grasia, konosementu, komprendementu i sabiduria ku El a impartá riba n

Sabbatskol les 2 kuartaal 4, 2019

Un krench i Birgen EDISHON 9 APREL 2019 DESPEDIDA DI LIZANNE BRADSHAW-WASON DONASHON DI RÒLSTÙL PÁGINA 3 DESPEDIDA DI AYA MACDONALD PÁGINA 5 GRANDINAN

PARLAMENTO DI KORSOU Parliament of Curac:;ao Parlamento de Curazao Staten van Curac:;ao Na: Presidente di Parlamento di Korsou Sr. W. Millerson Wilhel

PARLAMENTO D I KORSO U Parliament of Cura<;ao Parlamento de Curazao Staten van Cura<;ao Na Presidente di Parlamento Sr. W. Millerson Wilhelminaplein #

KORANT BIRGEN EDISHON 1 SEP 2017 Señora Juana Dortalina a selebrá su 100 aña... Página 2 Mi Amparo a kuminsá un proyekto di dam... Apresiabel lesadó,

f0d242d4-dbdd-4f c7be87fba.pdf

Bèl a bati

Sinku aña Hulanda karibense Konsekuensianan pa e poblashon Resúmen i opservashonnan final Rob Bijl i Evert Pommer Sociaal en Cultureel Planbureau De H

Di nos tur Atraves di nos tur Pa nos tur Programa di gobernashon Kolegio Ehekutivo Boneiru

PARLAMENTO DI KO RS OU Parliament of Cura~ao Parlamento de Curazao Staten van Cura~ao Na: Vise Presidente di Parlamento di Korsou Sra. Giselle McWilli

Sabbatskol les 9 kuartaal 3, 2018

Sabbatskol les 3 kuartaal 1, 2019

GAROSHI BOLETIN INFORMATIVO DI SELIKOR # WARDA BO GAROSHI! Garoshi ta un boletin informativo ku Selikor ta repartí na gran mayoria di kas. E di

Microsoft Word - voorkant_colofon_voorwoord en Inhoudsopgave _090309__a5.doc

m Fundashon pa Konsumidó Ekseso di Saiu ta malu pa bo Salú Ki ora bo ta paga ku bo Credit Card Garantia ekstra Komparashon di preis riba wasmashin Fun

Sabbatskol les 5 kuartaal 1, 2019

Sabbatskol les 4 kuartaal 1, 2019

Despues ku stòf a baha Tokante vulnerabilidat i bon intenshon Komishon Independiente Tilburg Kromo-6 Riesgo di salú na trabou na trom entre 2004 i 201

Sabbatskol les 10 kuartaal 3, 2018

edishon6.pmd

Nota maneho di propaganda (konsepto) Na kaminda pa un esena di kaya atraktivo i limpi (Kresementu ku mantenshon di naturalesa i kultura) Direktorado D

MINISTERlE VAN EcoNOMISCHE ONTWIKKELING KABINET VAN DE MINISTER Aan: Dahtm: Contactpersoon: 17 oktober 2018 Sharlon Melfor Presidente di Parlamento di

STATEN VAr~ CURA~AO Na Direktiva di skolnan Kat61iko Sra. L van Larmoen Garmers Direktor Julianaplein 23 Presente T6piko: Posishon Hurfdiko di Persona

Papiamentu tin sufisiente palabra?

M NlSTER DI DESAROYO EKON6MIKO Pa: Presidente di Parlamento Sr. Ing. William W. Millerson Wilhelminaplein 4 Korsou Fccha: 11 april Bo karta di:

untitled

"05/05/15“ƒ"P01-16


エジプト、アブ・シール南丘陵頂部・石造建造物のロータス柱の建造方法

ï ñ ö ò ô ó õ ú ù n n ú ù ö ò ô ñ ó õ ï

.w..01 (1-14)

Kaya Hose i Nana No. 10 Tel.: Orario ofisina Maduro & Curiel's Bank N.V.: number di kuenta , CRIB Nummer: FUN



Slides key

CRA3689A

Microsoft Word - DAI THUA 100 PHAP _hoan chinh_.doc

*-ga, *-ti, *-ma *-ga *-ti *-ma 2003a 2003b *-ga *-ti *-ma *-ga *-ti *-ma *-ga -no *-Ga *-nga *-ga wen wen-no *-ga ʔ- myan- ʔ-myan lwê- t-lwê t- *-ti

ル札幌市公式ホームページガイドライン


< F31332D817992B48DC A8CCB8E9F81458CA28E942E6A7464>

Finale [Missa VIII]

テーマ選びポルトガル語版_ver01


< >

Transcription:

Bijlage VSBO TKL 2016 tijdvak 1 vrijdag 13 mei 07.30-10.00 uur Papiamentu Tekstboekje 120301161-b

Teksto 1 Kultura di Kòrsou 1 Ta bèrdat ku Kòrsou ta un pais multikultural? Ora nos skohe pa biba nos kultura, nos tin di buska pa sa kiko nos kultura ta realmente. Den nos situashon na Kòrsou, no ta fásil pa definí kiko ta di nos i kiko ta ageno. Pa haña mas informashon riba e tópiko akí, nos di 4You-th a kòmbersá ku señor Rene Rosalia, un eksperto riba kultura di Kòrsou. 2 Segun sr. Rosalia, kiko ta nos kultura? Kòrsou tin un kultura bunita, ku un base afrikano fuerte. E elementonan prinsipal ku ta karga nos kultura ta esunnan afrikano kongoles. Por mira esakinan bèk den nos kustumbernan, kuminda, muzik, baile, tradishon i literatura oral, mitologia i kerensia. Kultura di Kòrsou tin influensia europeo, latino, asiátiko i karibense. Esaki ta, pa motibu ku den kurso di tempu, hende di e desendensianan akí a bini Kòrsou i influensiá nos sistema di bida. P esei, nos kultura tin influensia indio, portugues, hudiu, protestant hulandes, libanes, latino i di imigrante karibe ingles. Ta importante pa nos sa ku e base di kultura di Kòrsou ta afrikano, i tur e sobrá gruponan a influensiá e kultura akí. 3... Kòrsou su kultura ta un kultura oprimí. Hopi biaha, e yu di Kòrsou ta mustra mas amor pa otro kultura ku pa su mes kultura. Riba e preguntanan: Ken mi ta i di unda mi a bini, e yu di Kòrsou no tin un kontesta. P esei, nos por papia di un krísis di identidat. Segun ami, e pais kolonisadó a pone nos pensa ku nos kultura no ta bon, i ku nos mes no por. E opreshon akí a hasi e yu di Kòrsou un persona ku falta di konfiansa i orguyo propio. Un ehèmpel resien ta e diskushon ku a lanta bou di nos, komo yu di Kòrsou, ora a tuma e desishon pa kambia nòmber di Peter Stuyvesant College pa profesor dr. Alejandro Paula. Un grupo a oponé kontra e kambio akí ku tur sorto di argumento. Otro punto ta ku e yu di Kòrsou ta bringa su mes rumannan, i ta den un lucha formal i konstante kontra su propio desaroyo. 4 Den ki forma nos ta praktiká nos kultura, i kiko nos mester hasi pa engrandes'é, segun sr. Rosalia? E yu di Kòrsou ta karga bèrgwensa i ta demostrá timides pa sali dilanti pa su kultura. E yu di Kòrsou di desendensia afrokurasoleño ta tene su mes atras. E ta skohe hopi biaha pa papia bon di kultura ageno, i e ta skonde tras di nan. Tempu mi tabata direktor di Kas di Kultura, mi a bini ku dos lema importante pa stimulá kultura di nos pueblo. Nan ta: 'Kultura, e motor pa desaroyo duradero' i 'Lanta bo kara i biba bo kultura'. Nos kultura ta grandi; ta na nos awor pa siña konos'é i asept'é. Pa Kòrsou por avansá komo pais i pa e yu di Kòrsou por avansá komo ser humano, e mester haña formashon pa sa ken e ta, siña konosé su mes, su kultura i su historia. Riba tur nivel di edukashon, ke men den tur klas na skol, e hóben mester siña tokante su kultura. Mester krea tambe mas oportunidat pa nos pueblo desaroyá su konosementu riba kultura. 120301161-b 2 sigui lesa

Por introdusí, entre otro, un teatro nashonal, un akademia di papiamentu i un akademia di arte ku dosente pa formashon kultural artístiko. 5 Tin un dicho ta bisa ku si nos no konosé nos kultura, nos no por biba nos presente, te pa nos traha riba nos futuro. Kiko sr. Rosalia ta pensa di e dicho akí? Mi ta di akuerdo ku e sabiduria akí den forma di un dicho. E ta un bèrdat sin mas. Si bo no konosé bo historia, bo ta kore riesgo di ripití e mesun erornan di pasado. Konosementu di historia ta pa evitá ripitishon di fayo ku ta hiba na desepshon. E ta siña nos konosé nos mes mihó, i e ta duna nos sabiduria pa traha riba un mihó mañan. Adaptá for di 4You-th, 2011 Teksto 2 Junior Tecla, e artista yu di tera ku drèt 1 Komo artista, ta un honor enorme si kompará bo ku un artista di fama, manera Bob Marley. E legendario kantante hamaikino akí tabatin definitivamente un influensia permanente riba Junior Tecla su desaroyo musikal. Tecla a militá pa hopi aña den e konosido Bob Marley Tribute band, ku a biaha rònt mundu pa trese e kantikanan inolvidabel di e artista di reggae stimá akí. 2 Maske ku el a gosa di un popularidat grandi tokando reggae, Junior Tecla na e momento akí ta kla pa enfrentá un reto musikal nobo ku su mes ritmo, ku el a duna e nòmber Curapop. Ta trata akí di muzik alternativo, mesklá ku ritmo afrokaribense, e ta splika ku fasilidat. Na 2011 el a saka e kansion romántiko Kuida e flor, den kua e ke mustra hende hòmber ku nan mester kambia nan aktitut relashoná ku hende muhé. E hòmbernan mester kuida nan muhé meskos ku ta kuida un flor presioso. E kansion akí a bira un hit enorme, i hopi hende a bira kurioso pa sa mas di Junior Tecla. 3 Dia 20 di mart 1968, el a nase na Elsen, Bélgika, komo Philip Arthur Gerard Tecla Jr. E ta úniko yu, i e ta haña ku su mama tabatin un influensia masha grandi den su bida. E mester atmití sí ku su tata, Philip Sr., a laga un memoria masha dushi atras serka dje den su infansia. Mi ta atmirá mi mama sin fin, pero mi ta wak ku plaser bèk 120301161-b 3 sigui lesa

riba e tempu ku mi a pasa ku mi tata, e ta rekòrdá. E tabata gusta ora su tata bin busk é pa bai keiru na playa. Mi tata tabata hasi tur kos; un dia e tabata kana den bachi ku dashi i otro dia e tabata traha komo músiko. E tabata sinti su mes semper liber pa hasi loke e tabata ke, Junior ta bisa. 4 Junior ta soltero i tata di dos yu, Bodi i Danique, di respektivamente 10 i 8 aña. Tecla tin algu ku ta atraé mucha, i e ta konektá fásilmente ku nan. Mi no sa ku por ta mi kabei, pero mi ta manera un magnet pa mucha, pasobra mi ta meskos ku nan, e ta sigui konta. Komo mucha, mi tabata bastante difísil den klas, i mi tabata hiperaktivo. Mi no por a funshoná den grupo i mester a haña atenshon spesial, e ta konta ku un sonrisa riba su kara. Tecla a keda Kòrsou te ku su 13 aña, i despues el a muda pa Hulanda ku su mama, kaminda el a biba 30 aña. 5 El a kuminsá lat ku su karera musikal. Na edat di 26 aña numa, el a haña e kurashi di hasi muzik su profeshon. Algun aña pasá, Tecla a kuminsá sinti e nesesidat pa regresá Kòrsou. E hendenan semper a inspirá mi, pasobra mi ta kere ku yu di Kòrsou tin masha potensial, e ta splika. Pa mi mes, Rignald Recordino (Doble R), e leyenda di muzik, ta un fuente grandi di inspirashon, Tecla ta konta. 6 Tecla su deseo mas grandi ta pa influensiá bida di hende. Ta p esei su siguiente proyekto ta asina spesial p e; ku e mensahe den su próksimo kansion, e ke kontribuí na desaroyo di supkonsenshi di e yu di Kòrsou. Den Aurora ta yora, e ta kanta di e tempunan duru ku nos a pasa aden komo nashon di hende pretu, pero e ta enfatisá tambe ku e tempu a yega pa sali for di doló i opreshon i planta simia pa e siguiente generashon por progresá. Nos por hasi muchu mas ku nos ta kere, Tecla ta enfatisá. Básikamente, mi ke enkurashá nos hendenan pa siña di nos historia, pa krea un aktitut nobo bou di nos mes, i pa surpasá tur opstákulo ku ta stroba nos di kura i sigui krese. Pa logra esaki, rèspèt i union bou di nos hendenan ta masha importante, e ta finalisá. Adaptá for di Dushi Magazine, 2012 120301161-b 4 sigui lesa

Teksto 3 Eskoho di nòmber pa katibu 1 Temporada di sklabitut riba nos islanan a dura mas ku 250 aña, mas o ménos di 1600 pa 1863. Hopi generashon a lanta komo katibu. Tabata transportá e katibunan for di Afrika pa Kòrsou, i di akinan tabata transportá nan ku barku pa Amérika i otro pais di Karibe. 2 Na momentu ku e katibunan yega na loke nan ta yama e Mundu Nobo, mayoria di biaha, e doño tabata duna nan un otro nòmber. Den e periodo te 1832, mayoria di biaha tabata hasi uso di solamente nòmber di dilanti pa katibu riba nos islanan. Sa sosodé ku tur katibu di un plantashi ku su nòmber tabata kuminsá ku sierto lèter, manera lèter P, tabata haña un nòmber ku e lèter ei, por ehèmpel Pieter, Paulus, Petronella, etc. 3 Despues di 1800, relativamente basta katibu tabata kumpra nan libertat, òf tabata laga otro kumpra esaki pa nan. Hopi biaha a warda e datonan di e asina yamá manumissies, e kartanan di libertat, i awor nan ta forma un fuente di informashon. Na momentu ku e doño duna e katibunan nan libertat, nan tabata haña un nòmber ku e doño mes a krea. Tabata inskribí nan e ora ei den Registro Sivil. No ta difísil pa rei orígen di nòmber manera Goedgedrag, Vlijt, Baard i Kreupel. 4 For di 1832, nòmber di dilanti i fam a bira obligatorio pa e katibunan ku a optené nan libertat. E echo ku no tabata permití katibu pa kasa, tabata enserá tambe ku ta nòmber di e mama tabata pasa pa e yu, i nunka esun di e tata. Mayoria di biaha nòmber di dilanti di e mama tabata bira tambe fam di e famia. Den esaki tabata permití solamente nòmber di dilanti ku na Hulanda tabata komun, i no tabata permití e èks katibu hasi uso di fam di su èks doño pa inskribí den Registro Sivil. Sierto famia a skohé di rebibá nan nòmber afrikano komo fam, manera Janga, Goeloe i Wanga. 5 E katibunan e ora ei tabata haña òf skohe tin biaha e nòmbernan ku no tabata realmente esun di nan èks doño, pero ku sí tabata referí na esaki. Por ehèmpel, Seraus i Booi. Esakinan tabata derivá di respektivamente nòmber di e doñonan Suarez i Boye. Tabatin un kategoria mashá pekuliar, ku tabata esun di e nòmbernan ibòltu, manera: Torbed (di Debrot) i Borgschot (di Schotborg), Remark (Kramer), Madretsma (Amsterdam), òf Rellum (Muller). 6 Den realidat, mayoria di e katibunan ku a haña nan libertat na momentu ku a abolí sklabitut na 1863, no tabatin nada di bisa pa loke ta trata eskoho di nan nòmber. Sa sosodé ku e katibunan tabata haña e mesun fam, maske nan no ta famia di otro. Di mesun manera, sierto katibu ku sí tabata famia, a haña un fam diferente, pasobra nan no tabata biba huntu komo famia. Esaki ta pa motibu ku anteriormente a bende nan ku otro doño. 120301161-b 5 sigui lesa

7 No ta solamente nan nòmber mayoria di katibu no por a skohe, pero nan no tabatin masha di bisa di nan bida tampoko. Nan mester a traha i tene nan mes na tur sorto di regla. Tabata kastigá violashon di e reglanan akí ku sla di zuip. Esaki tabata konta tambe pa mucha. E muchanan ku a lanta den tempu di sklabitut no tabata siña lesa ni skirbi. Esaki a kambia un tiki den e periodo djis promé ku abolishon di sklabitut. Despues di abolishon, a dura basta tempu promé ku tur mucha na Kòrsou por a siña lesa i skirbi. Tradusí i adaptá for di Amigoe i diferente wèpsait Teksto 4 Nelson Mandela 1 Dia 5 di desèmber 2013, Nelson Rolihlahla Mandela a fayesé. Mandela tabata e promé presidente di koló di Suráfrika. E ta konosí pa su lucha kontra apartheid. 2 Mandela a nase dia 18 di yüli 1918, i el a lanta na Qunu, un pueblo chikitu ku ta ubiká den e teritorio di Transkei. E tin un nòmber europeo i unu afrikano. Rolihlahla, su nòmber afrikano, ta nifiká bochinchero i agitadó. Su nòmber europeo ta Nelson. El a haña e nòmber akí serka su yùfrou di skol. E muchanan ku no tabatin nòmber europeo tabata haña un nòmber ingles na skol. Su tata, Gadia Henry Mphakanyiswa, tabata kabesante di tribu, i e tabata riku. Tambe e tabata konsehero di rei. Nan tribu tabatin laso ku esun di Thembu, tribu di esnan ku tabatin mando na Transkei e tempu ei. Spesialmente na Suráfrika, e ta konosí bou di su nòmber di kariño Madiba, ku ta un nòmber di kariño pa e reinan di e tribu Thembu. 3 Mandela tabatin e kustumber di, tur anochi, ora e yega kas, sinta skucha ku atenshon kuenta ku adulto tabata konta. E kuentanan akí tabata trata bida di hende koló skur i hende di koló. Segun Mandela tabata krese, a lanta den dje e 120301161-b 6 sigui lesa

deseo di lucha pa su pueblo haña un mihó kalidat di bida. E por a siña bon, i e tabata un di e poko hendenan di koló ku su mayornan por a paga su estudio. Di su famia, e tabata esun promé ku a hasi un estudio. El a traha duru pa kaba su estudio, pasobra e ker a bira abogado pa bringa pa su pueblo. 4 Tabata hende blanku ku a bini ku e idea di apartheid. E pueblo surafrikano tabata partí den tres diferente grupo. Hende blanku tabatin mas derechi; hende di koló tabatin e ménos bon, i hende koló skur su situashon tabata deplorabel. No tabata permití e diferente gruponan pa meskla ku e blankunan. Tabatin, por ehèmpel, kantor, bario i asta lugá di sinta den bùs òf trèm pa kada grupo separá. Na aña 1948, a regla apartheid ofisialmente den lei. Bida di hende koló skur a bira pió di loke e tabata promé. Mas hende tabata kai será, i tabata tira mas hende mata. Den e situashon akí, ku kada bes tabata bira mas malu, Mandela a aparesé. Un hòmber ku no a laga su prinsipionan kai, ni ora e tabata será den prizòn. Un hòmber ku a gana apresio di hopi hende pa motibu di su perseveransia. 5 Na aña 1912 a funda ANC (African National Congress), Kongreso Nashonal Afrikano. Meta di e moveshon tabata pa kita e desigualdat ku tabata reina bou di e diferente gruponan. Tabata mira ANC komo un moveshon terorista i konsekuentemente ilegal. E grupo tabatin tambe un ala militar, i nan tabata hasi uso di violensia. Mandela tabata sigui desaroyo di e grupo akí, i e tabata simpatisá ku e lucha kontra desigualdat. Su deseo grandi pa bringa pa su pueblo a stimul'é pa forma parti di ANC na 1944. No a dura masha ku Mandela a bira lider di e grupo, di moda ku e tambe por a aportá na e lucha kontra apartheid. Durante un temporada largu, e mester a skonde pa hustisia, pero finalmente a hañ é i a arest é na edat di 44 aña. 6 El a pasa 27 aña di su bida den prizòn pa motibu di su lucha kontra apartheid. A ser é den tres diferente prizòn; na Pretoria, na Kaapstad i, finalmente, na Robbeneiland. Dos bes pa aña so e tabata risibí bishita, i masha poko e tabata mira Winnie, su kasá dje tempu ei, partikularmente, ora nan a traslad'é pa Robbeneiland, ku ta keda na 1500 km for di Johannesburg, kaminda Winnie tabata biba e tempu ei. Ademas, durante algun di e añanan ei, hustisia no tabata pèrmití Winnie sali for di kas, pa motibu di su enbolbimentu den aktividat di violensia di ANC. 7 Outoridat a ofresé Nelson libertat kondishonal na diferente okashon durante su temporada largu komo prizonero. Mandela por a sali solamente bou di e kondishon ku e lo no traha mas na Johannesburg ni otro siudat, i e mester bolbe bèk na su pueblo natal, Transkei. Kada bia di nobo, e tabata nenga. Mi ta bandoná e prizòn akí na momentu ku mi ta liber di bèrdat, liber pa bai kaminda mi ke, el a deklará semper. Despues di algun aña, situashon den e pais a kuminsá kambia. A suavisá diferente regla di apartheid. Ora Frederik de Klerk a bira presidente, el a deklará Mandela un hòmber liber ku por a move tur 120301161-b 7 sigui lesa

kaminda, manera e ta deseá. Esaki a tuma lugá riba 11 di febrüari 1990. Den e mesun aña akí, a kuminsá e proseso pa yega na un pais ku un demokrasia hustu i a abolí apartheid. Dia 27 di aprel 1994 tabatin e promé elekshon liber, i e surafrikanonan a skohe Nelson Mandela komo nan presidente. 8 Mandela tabata konsiderá tur ku tabata akshoná kontra apartheid komo amigu, i koló, religion òf afiliashon polítiko no tabata hunga un ròl den esaki. Mandela a risibí Premio Nobel, huntu ku De Klerk, pa nan esfuerso pa kita apartheid i hasi di Suráfrika un mihó pais. Esaki a pone e apresio p'e krese mas i mas. El a bira fuente di inspirashon pa hopi hende rònt mundu. P'esei, diferente lider mundial a komentá su morto dia 5 di desèmber 2013. 9 Nelson Mandela tabata un persona di prinsipio ku perseveransia pa logra loke el a pone komo meta. Un stimadó di su patria. E ta keda un ehèmpel pa hopi hende, spesialmente pa lider di diferente nashon. El a bai, pero su hazañanan ta keda bibu, i pa hopi e ta un estímulo den nan trabou di tur dia. Tradusí i adaptá for di Wikipedia.nl i Wikikids.nl 120301161-b 8 sigui lesa

Teksto 5 Ku bista riba futuro Nos ta kla pa inovashon teknológiko? 1 Di vários fuente a sali informashon sumamente preokupante. Segun e revista The Economist, hopi kupo di trabou lo bai pèrdí den e próksimo 20 añanan. Kousa di esaki ta inovashon teknológiko ku ta tuma lugá na un forma aselerá. Introdukshon di kòmpiuter ta trese kuné ku por redusí e kantidat di profeshonal ku 47%. Esaki lo afektá primordialmente e kuponan rutinario, partikularmente trabou den gobièrnu, i na diferente ofisina, pero tambe sierto aspekto di trabou sofistiká, manera diagnósis di un médiko. Por hasi diagnósis mas lihé i ku mas presishon pa medio di kòmpiuter. 2 Mester digitalisá enseñansa pa e ta adaptá na e eksigensianan teknológiko. Ya den vários publikashon i charla mi a enfatisá esaki. Pero ku e desaroyonan akí ya lo a bati na porta, sí mi no por a kere! E konsekuensianan ta enorme; p esei, ta importante pa tuma medida adekuá pa garantisá sobrebibensia di nos komunidat. 3 Mas ku nunka, enseñansa ta e punto di lansa pa prepará nos poblashon pa e desaroyo akí. No solamente mester haña konosementu akadémiko i abilidat teknológiko. Tambe ta masha importante pa desaroyá abilidat kreativo pa enfrentá e kambionan ku ta tuma lugá. Den un otro artíkulo, mi ta elaborá riba e aspekto akí. 4 Ta un desaroyo gradual, ku a kuminsá kaba. Implementashon di e teknologia akí ta mas efektivo i ta subi produkshon. Ora doño di trabou konsiderá mantenementu di sierto empleado na un banda, i e inovashon akí na otro banda, e ta ripará ku e empleadonan ta mas kostoso. Pa e motibu akí, hopi hende lo pèrdè trabou. Asina ku un kompania kuminsá introdusí e inovashon akí, mas kompania lo sigui un tras di otro. Sin introdukshon di e kambio akí, nan no por kompetí riba merkado. Pa ekonomia di Kòrsou bai bon, e mester keda kompetitivo ku eksterior. 5 Pero awor, kiko lo para di e trahadó? Kon e ta sigui gana su pan di kada dia? Ta p e motibu akí mes, formashon ta e asuntu klave. E ta konta pa e chikitinnan ku mester bai skol ainda, pero tambe pa esnan ku ta na skol i esnan ku ta trahando. No papia mes di esnan ku no a kaba skol i ku no a siña ningun fishi. Mester bini ku formashon ku ta prepará nos mas tantu posibel pa nos kada un por sobrebibí. NO TIN OTRO OPSHON! Pa e trahadó por sobrebibí, e mester adaptá na e kambionan nobo ku ta tuma lugá. Ke men, nos manera di pensa mester kambia, i mester tin un aktitut positivo ora ta trata di formashon kontinuo. Ta importante tambe pa usa kreatividat na momento di solushoná e problemanan relashoná ku inovashon. Pa por guia e proseso di adaptashon, mester tin un maneho gubernamental firme pa garantisá sobrebibensia di esnan afektá. 120301161-b 9 sigui lesa

6 No opstante e desaroyonan ménos positivo ku teknologia ta trese kuné, mester remarká ku tin un konsuelo. Tur inovashon den historia a trese kambio ku finalmente a mehorá kalidat di bida, tantu di e doño di trabou komo di e trahadó. E revolushon teknológiko akí lo kousa un enorme impakto negativo ku despues, gradualmente, lo trese kambio positivo pa e ser humano. No por premirá sí kon largu e transishon akí lo dura. P esei, nos mester traha dam, warda awa! Adaptá for di un remitido di Joseph Jopi Hart, Fundashon Sirbi Komunidat Teksto 6 Outo ku stürwil na man drechi Aktualmente, mas o ménos 4 mil outo ku stürwil na man drechi ta sirkulá rònt Kòrsou i tur luna ta bini kasi 50 outo mas aserka, ku ta mas o ménos 600 outo pa aña. Ta importá e outonan akí direktamente for di Hapon, kaminda preis i kalidat ta hunga un ròl importante. E demanda pa e vehíkulonan akí no únikamente tin di aber ku estilo di bida, pero tambe ku e kresiente nesesidat pa yega na un outo pagabel i di bon kalidat. Importashon 1 Importadó di outo Rishi Sewgobind ta splika ku ta bende tur e outonan akí via un findishi, ku ta keda regulá pa gobièrnu hapones. Ta wak historia di kada outo i ta klasifiká nan ku un grado di kalidat. Por ehèmpel, grado 4 ta nifiká ku e outo no tin sla, ni tampoko doblá. Ta desarmá outo ku a yega di haña hopi sla i ta bende e piesanan. 2 Den su afan pa benefisiá su fábrikanan lokal di outo, gobièrnu hapones ke stimulá su habitantenan pa kumpra outo nobo. Mas bieu un outo ta, mas estrikto lei hapones ta wak su estado i mas impuesto mester paga riba esaki. Pa evitá esaki, e haponesnan ta skohe pa bende nan outo bieu i kumpra nobo. Konsekuentemente, bo ta haña hopi outo usá na Hapon ku nan a disidí di bende na preis bastante abou. 120301161-b 10 sigui lesa

Peliger pa tráfiko 3 Den pasado, Alex Rosaria, èksminister di asuntu ekonómiko di Antia, a proponé pa bini ku prohibishon di entrada di e outonan akí na Kòrsou, splikando ku nan ta forma un peliger pa tráfiko. Rosaria ta referí na un estudio realisá na Amérika i Australia. Segun e estudio akí, un outo ku no ta adaptá na infrastruktura di e pais kaminda ta usa esaki, su chèns pa kousa aksidente ta oumentá ku 42%. 4 Francis Christiaan, di Right Hand Drive Curaçao, ta enfatisá ku no tin ningun sifra na Kòrsou ku ta demostrá ku outo ku stürwil na man drechi ta forma peliger pa tráfiko. Di e mas o ménos 900 dalmentu ku tin den un luna, den apénas 10 kaso ta trata di un outo ku stürwil na man drechi. 5 Rignald Cristina, di Asosiashon Tráfiko Sigur Kòrsou, tin e mesun pensamentu: Si nos wak e sifranan, no tin prueba ku e outonan akí ta peligrá nos tráfiko. Segun nos, si mester bini ku prohibishon, ta gobièrnu mester disidí esaki. Nos no ta bisa ni sí, ni nò. Tratado 6 Right Hand Drive Curaçao ta mustra ku tin un tratado di Genève ku Hulanda a firma, i ku Kòrsou komo parti di Reino Hulandes tambe ta forma parti di dje. E tratado ta bisa ku riba teritorio di Reino Hulandes, e kareteranan ta internashonal. Den e lei aktual no tin restrikshon pa loke ta importashon di outo. Pa e motibu akí, tur vehíkulo por kore na Kòrsou. Si gobièrnu ke introdusí un prohibishon, mester hasi un petishon promé pa ekskluí Kòrsou for di e tratado akí. 7 Rosaria: No ta pasobra Hulanda a firma un tratado, esaki outomátikamente ta konta pa Kòrsou. Pa kada tratado ku Hulanda firma, e ta manda puntra si nos ke pa e konta pa nos tambe. Aworaki.com 120301161-b 11 sigui lesa fin