V[{ gloùš Ìu ÉÔ¾}vÆ»ÌwiÉÂ Ä Í ßÉ P u ÉÔ¾}v cm \ X \
Andreas Cleyer Godefried Haeck }Q {ØÇiŒ Ìo }É çêéuûæævi ãj 14 Frans Braun Willem ten Rhijne Oleum Camphorae \ 11 \
R gñlò méæé èåìò² skeijsers thuijn \P òütsbgtš[hewbnéæéa ² \ 12 \
Gottfried \ 13 \
winkel S ¼m{ ÌAüÌnÜè Rembert DodoensDodonaeus Zacharias Wagener \ 14 \
Hortus Eystettensis T u ÉÔ¾}vÌm¼ ApiumFlores SambuciBursa pastoris MenteHeete NetelVijfvinghercruydtDistelVloy cruydt Water apium Knabenkraut Kullekens cruydt SchaffgrasSchafgrass Geruwe \ 15 \
\Q ÉÔ¾}vÉ çêém¼ Rosa Rosa l Violas Violen n Viola p Centaurium minoris Centaurium minorl Kleine Santorie n Wilde Vlier Wilde Vliern Hadich, Hadickn Ebulusl Water apium Water Eppen Apium aquae, Apium aquatilel Artemisia Artemisial Bijvoetn Capillus veneris Capillus venerisl Vrouwen hayrn Loock Loockn Alliuml Apium Apiuml Eppen Schaffgras Schaffgrasd Geruwen Bursa pastoris Bursa pastorisl Teskens cruydtn Flos Liliorum Liliuml Lelien Flores Sambuci Flos Sambucil Sambucuml Vliern Nasturtium Nasturtiuml Kerssen Mente Mente, Munten Menthal Capper Capper met houwenn Radix taraxaci Taraxaconl Kancker bloemen, Papen cruydtn Saturegia Absinthi Satureyn Saturegia Satureil Heete Netel Heete Netel, Brandende Neteln Urtica, Urtica Romanal Wilde Salvia Wilde Savien Salvial Agrimonia Agrimonien Agrimonia i Eupatorium, Eupatorial Basilicom Basilicomn BasilicumlBasilicon g Zuring Zurinck Zurinck, Surckeln Oxalis, Rumexl Portulaca Portulacal Porceleynen Pappel Gensz PappeldKleyne Wilde MaluwenMalva pratensisl \ 16 \
Himbeere Hinnebezien, Frambezienn Himbrame, Himbeered Rubus Idaea l Pruynelle Prunellal Pruynellen Flores tunetensis Flores tunetensisl Thunis bloemen Malva Malval Maluwen Plantago Plantagol Weghbre, Wegheblatn Kleyn Varen Kleyn Varenn Filixl Acetosella Acetosellal Kleyne Surckel, Schaeps Surckeln Vijfvingher cruydt Vijfvingher cruydtn Pentaphyllon g Wilde Endivie Wilde Endivien Cichoriuml Kennep Kennepn Cannabisl Tote Nettel Tote Nesseld Doove Neteln Urtica mortual Hydrolapathum Hydrolapathuml Water Patichn RadixIrias Ireos, Iriasl Lischn Winde Winden Smilaxl Flos Hyperici Hypericong Hypericuml Sint Jans cruydtn Semen Papaveris Papaverl Heul, Man kopn Moerbey Moerbezie boomn Morusl Verbena Verbena, Verbenacal Iiser cruydt n Venckel Venckeln Foeniculuml Knaben cruydt Knabenkrautd Kullekens cruydtn Caryophyllata Caryophyllatal Caryophyllaten Persica boom PersicaarborMalus Persical Perse boomn Doove Netel Doove Neteln Taube Nesseld Distel Disteln Acanthusl Ruta Rutal Ruyten Camomille Camomillal Camille, Comomille bloemenn Granaet appel Granaet appel boomn Malus Punica l Petroseli Peterselin Apium, Petroselinuml Anijs Anijsen Anisuml Alkekengi Alkekengil Solanum vesicarium, Vesicarial Kriecken over Zeen Solanum Solanum, Solatruml Nascayen Beemdt Gras Beemdt Gras, Lobel Grasn Wilde Wijngaert Wilde WijngaetnLabruscal \ 17 \
Goudtwortel Goudtworteln Affodillen Asphodelusl Gengber Gengber, Gember, Gimbern Zinzingerl Scolopendria Scolopendrial Phyllitisl Herts tonghen Calmus Calmusl Arcorusl Lischn Mosch Moschn Muscusl Moszd Sabina Sabinal Savel boomn Genever Genever boomn Iuniperusl Klissen Klissenn Personata, Aciuml Bardana, Lappa maiorl Polypode Polypodiuml Boom Varenn Polygonum Polygonuml Duysent knoopn LobusRobus Aalbezie Aelbezienn RibesiumGrossularia Rubral Melisse Melissen Melissal Calamintha CalaminthalWilde Paleyen Wilder Poleyd Hedera folia Hedera minorl Kleyne Veyln Helix Helixg Hedera Helixl Groote Veyln Nicotiana Nicotianal Bilsen cruydt van Perun Cypress noot Cypresse nootkensn Cypress boomn Cypressus, Cupressusl Vloy cruydt Vloy cruydtn Persicarial Flohkrautd Levisticum Levisticuml Lavass, Lavetsen U u ÉÔ¾}vÆ»ÌüÍÌ \ 18 \
\ 19 \
\R ÖAÊ{É çêéueuvìlq uòv¼óa Jvižsåw } Ù j uòm\viuu ºãbvjižsåw } Ù j u Éò \V viuš wìv^jimò j w É{EvxAãBåwt } Ù º@owgÑOÈà WxªSAugÑ\Åñ\ªíviŒkåwt } Ùj w ÉOÈwìxi³\XN ji Ûú{» Z ^[ j u É{}oviªRåw } Ù j u É{ vià LO èž Ù j \ 20 \
Cruijdt boeck \ 22 \
\ 23 \
\ 24 \
íèé ú{æ ÌòwÖ u ÉÔ¾}v 97 \ 25 \
\ 26 \
\ 27 \
\ 28 \
\ 29 \
\ 30 \
\ 31 \
\ 32 \
\ 33 \
Wolfgang Michel, Elke Werger Klein Drop by Drop The Introduction of Western Distillation Techniques into Seventeenth Century Japan Ten laetsten wiert g'eijscht een bejaert persoon bequaem en g'expermenteert omme te trecken extracten, olien en wateren uijt allerhande groene medicinale cruijden, beneffens de nodige instrumenten daer toe moetende dienen. Item diverse jonge spruijten daer men de zade niet wel versch in Japan om te zaijen van can overbrengen, omme aen te planten en voort te connen queeken welcke voorz mandaten en't versoeck van de distelateur en cruijden kenner, door des Keijsers last ende der Rijcxraden ordre door meergenoemde govern, rs nu expres op't laetst van't vertreck wiert de novo indachtigt, hoewel 'tzelve genoech in Jedo was geschiet op dat het selwe te naeuwer te observeeren en voor ernst te achten, mitsgaders aen den Ed. Heer Governor Generael te rapporteren haddennational Archief NANederlandse Factorij Japan NFJ Pieter van Dam Pieter van Dam Beschryvinge van de Oostindische Compagnie's Gravenhage, M. NijhoffDeel IIp NA, NFJ Ingekomen en uitgaande brieven Wolfgang Michel, Elke WergerKlein Drop by Drop The Introduction of Western Distillation Techniques into SeventeenthCentury Japan Tan, Sian Nio Zur Geschichte der Pharmazie in Niederl äandischindien Indonesien W äurzburg, JalVerlagKraft, Eva Andreas Cleyer. Tagebuch des Kontors zu Nagasaki auf der Insel Deshima Oktober November Bonn Bonner Zeitschrift f äur Japanologie, Band Godefried Haeck Gottfried Haeck De distillateur of kruijdekenner die de Japanders nu een Jaer off aen den anderen geeijst hebben gaet nu op een der schepen over, maer off hij al de qualiteijten hebben sal die de Japanders in hem begeren en weten niet wel. Wel worden hier bericht dat al die qualiteijten selden in een man gevonden worden dat sulcke persoonen in Hollant selfs seer weijnigh bennen en om na Indien te gaen selden resolveren en daerom hier so schaers uijt te vinden sijn. Daeromme sooder iet aen sijn persoon ontbreeckt dat we onse uijtterste beste willen doen om haer nae desen meerder vergenoeginge te gevendaniel Six NA, NFJ Ingekomen en uitgaande brieven Wilhem Ten Rhijne, en M doctor, kruijd kender, en distilateur, ofte Chimicus die de heeren onse meesters expres uijt nederlandt hadden gesonden, om den Keijser en het rijk van Japan ten dienst te sijn NA, NFJ Dagregister Dejima NFJ Dagregister Hier op t eijlant is tot coste van den Keijser een laboratorium ofte disteleerhuijsie gemaakt, soo dat onsen appoteker eerlangh sal te werk gestelt werden Camphuis NA, NFJ Ingekomen en uitgaande brieven en wiert hem oock gevraecht hoe het toe quam, dat het saet t' welck bij haer tot drij maelen nu was gesaeijt niet open quam, waer op hij in antwoordt hadt gedient, hij zulckx niet enken weeren, maer oordeelde het daer bij toe te comen dat het saet eerst uijt hollandt op Bat, a en van daer weder hier moest gebracht werden, en door de oudeh t tbederven onderworpen was, als oock dat hij sustineerde, dese heete climaet met die vant' vaderlandt, ende natuere vande zaeden, niet over een en moeste coomenna, NFJ Dagregister Dejima Tegen den avondt op vorigh gekreegen consent van den Gouvern r gingh ick verhelt met S r vander Plancken, den oppercherurgijn, den nieuwe apoteeker en kruijdenkender, naer skeijsers thuijn, omme aens te gaen sien nar de groendkruijd door hare Ed t van Battavia gesonden NA, NFJ Dagregister Dejima NA, NFJ Dagregister Dejima NA, NFJ Ingekomen en uitgaande brieven Fran {ois de Haas NA, VOC, fol. rv \ 34 \
W. Michel Andreas Cleyer. In Engelbert Kaempfer Heutiges Japan Hrsg. Wolfgang Michel Barend J. Terwiel Band I Iudicium M äunchenpp s'morgensmetdendachquamendetolkenuijtdennaamvandennangasackijschenstadtvoogd den arbarist off kruijten kender van 't Eijlandt halden om hem te geleijden naar't gebergte ten eijnde om kruijden te zoeken'savonts retourneerende, rapporteert dat hij vierentwintich derleij cruijden gevonden hadde'twelk een goet begin en den Gouvern r soo de tolken zeijde wel bevallen hadde NA, NFJ Dagregister Dejima den appoteeker is heden uijt geweesenomkruijdentesoeken en heeft tot genoegen van den Gouvern r eenige gevonden NA, NFJ Dagregister Dejima NFJ Dagregister DejimaAdriaen Gillis NA, NFJ Dagregister Dejima NA, NFJ Dagregister Dejima NA, NFJ Dagregister Dejima des namiddachs comen den tolken met verkaastheijt wegens den gouverneur ons afvragen hoe out de zaden sijn, die nu van Battavia hebben gekregen, en zijne gisteren bij geschrift zijn opgegeven uijt wat landt de comen en op wat tijden vant' jaer mons lant gezaeijt werden Item wat antw t haerede hebben gesz op des Keijser eijsch van een kruijdenkenner van meeder jaren en ervarenh t als de jonghst geconden ende jnstrumenten tot het disteleeren noodich NA, NFJ Dagregister Dejima NA, NFJ Dagregister Dejima Deovergecomenzaadenhebbendetolkenopgenomenendedaeropmeervragengedaenalshaerkanbeantwoortwerden, langer als een maent zijnse doend' geweest met het opschrijven van den tijt dat se moeten gezaaijt werden, wanneer in haer bloem staen, en op wat tijt rijp zijn haer crachten en de gebruick gelijck in de uijt d'hiernevens gaende copie van 't geene den apotheeker daer van heeft moeten aenwijsen zullen connen sien den apotheker diende hier oock wel een goet doctoor in de medicijnen te weesen en noch soude hij dit volck geen volle contentement connen geven NA, NFJ Ingekomen en uitgaande brieven NA, NFJ Ingekomen en uitgaande brieven Onse opperchirurgijn, appotheker en thuijnier syn heden in't velt geweest om medecinal kruijden te soecken en hebben daervan goede partije gevonden welckers kraght en eijgenschap de tolcken eerst daegs sullen connen op nemen NA, NFJ Dagregister Dejima NA, NFJ Dagregister Dejima Sooder teeniger tijt door den gouverneur ordre mocht komen, dat den appotheker Brouwn om kruijden te soecken int velt mocht gaen, sal zulx sonder tegenspreken laten geschieden en gelisentieert wordende, zoude eenige borsten mede mogen laten gaan, om haar wat te vermakenna, NFJ Dagregister DejimaInstructie voor den Ondercoopman Adriaan Wichelhuijsen ende den dispencier Cornelis Spanbroeck... gedurende mijne bowen rijse getek Martinus Caesar maert Eijsch van diversche Rariteijten ende goederen door den groot Commissaris Inoije tzickingodonno op e Februarij voor sijn Keijserlijcke maijt t van Japan in Jedo voor hem selfs ende voor verscheijde Japanse groote Heeren a o gedaan... Een boeck tracteerende vande ontledingh der menschen met de figuren daerinne gestelt inde Portugeessche tale. Eeen kruijdt boeck daer de figuren na't leven affgeset sijn oock in de Portugeess tale ende eeninge historien soo van oorloge als andersints in voorsz tale NA, NFJ Dagregister Dejima Een Herbarius van Dodoneus affesete voor d' H r Sickingodonne NA, NFJ Factuur Casteel Batavia affgesetten herbarium van Dodoneus in Folio met silver beslagen en op d' snee vergult voor Sickingod o cost fl NA, NFJ Factuur Casteel Batavia \ 35 \
Dodonaeus, Rembertus Cruydt boeck met Biivoeghsels achter elck Capitel, uyt verscheyden Cruydt beschrijvers Item, in't laetste een Beschrijvinghe vande Indiaensche ghewassen, meest ghetrocken uyt de schriften van C.Clusius Nu wederom van nieuws oversien ende verbetert.antwerpen Dodonaeus in Japan ed.by WF.Van de WalleLeuven UP, International Research Center for Japanese Studies, Kyoto tzickingodo liet vragen off de niet ijmand onder onsen ware, die dodoneus cruijtbouck hem int Portugees conde vertalen, neen hebbende op g'antwoort, en dat sulcken geheelen werck met geen cleijne kennisse inde tale, als gemeenelick onder ons is, te verrichten sij NA, NFJ Dagregister Dejima NA, NFJ Dagregister Dejima wat aengaet 't voorschreve g'eijste boeck 't selve was wel maer de kruijden daerin afgebeelt waren te kleijn, en niet wel geschildert, souden sien off hem in 't aenstaende een grooter boeck, daerinne oock grooter figuren stonden, konden beschicken, och arme menschen hoe weijnigh weetje vande voortreffelijckheijt van sulcke of diergelijcke wercken te oordeelen, want meenen dat sulcke boecken van allerleij soort gelijck in een schoenmakers winckel de schoen te becomen zijn NA, NFJ Dagregister Dejima NA, NFJ Dagregister Dejima Hortvs Eystettensis, Sive Diligens Et Accvrata Omnivm Plantarvm, Florvm, Stirpivm, Ex Variis Orbis Terra Partibvs, Singvlari Stvdio Collectarvm, Qua In Celeberrimis Viridariis Arcem Episcopalem Ibidem Cingentibvs, Hoc Tempore Conspicivntvr Delineatio Et Ad Vivvm Reprasentatio Opera Basilii Besleri Basilus Besler Philiatri Et Pharmacopoei.MDCXIIIcm NA, NFJ Dagregister Dejima Dodonaeus, Rembertus Cruydtboeck.Antwerpen viola Vlier Sambucus wilde Vlier Hadich De Nederlanders pfleghen dit cruydt veel Wilden Vlier te heeten maer meest Hadick, Haddijck oft Adick, nae den HooghduytschenCruydt boeckp Ess Liliorum Flos flores Taraxacon Irias Hypericum Hypericum Hyperici Papaverum Papaveris Semen Papaveris Moerbey moerbei Dit cruyt wort nu ter tijt int Latijn geheeten Caryophyllata, om dat de wortelen nae Gyroffels nagelen schijnen te rieckencruydtboeckp folia nootcypress boom Vloy cruydt Persick cruydt Ditcruydtishiertelandenaeden Hooghduytschen somtydts Vloy cruydt gheheeten gheweest maer meest Persick cruydtdodoneus, Crudt boek p \ 36 \
Rosarum New Kreuterbuch. In welchem nit allein die gantz histori das ist namen gestalt statt und zeit der wachsung natur kraft und w äurckung des meyste theyls der Kreuter... abgebildet und contrafayt ist... Durch den hochgelerten Leonart Fuchsen der artzney Doctorn vnnd derselbigen zu T äubingen Lesern... Getruckt zu Basell durch Michael Isingrin Reprint Taschen, K äoln Basilius Besler Hortvs Eystettensis sive diligens et accvrata omnivm plantarvm, florvm, stirpivm, ex variis orbis terrae partibvs, singvlari stvdio collectarvm,... Ioannis Antonii MDCCXIII. Reprint, K äolbl, Gr äunwald bei M äunchen Oleum Absinthi oleum oleo Rosarum CamomilleMatricaria chamomilla L Descurainia sophia SCHURLepidium apetalum WILLD Melilot Oleum Absinthi oleum oleo \ 37 \
......... eneldo arruda \ 38 \